مطالعه موفق با تمركز(قسمت اول)

مقدمه

از يكي از مرتاضان هندي پرسيدند: آيا پس از اين همه دانش و فرزانگي و رياضت هنوز هم به رياضت مشغولي؟ گفت: آري. گفتند: چگونه؟ گفت: وقتي غذا مي خورم صرفاً غذا مي خورم و وقتي مي خوابم فقط مي خوابم.
اين شايد بزرگترين ثمره تمركز است. آيا شما هم هنگام غذا خوردن مي توانيد تمام توجهتان را روي غذا خوردن و لذت و مزه غذا معطوف كنيد، يا اين كه معمولاً از افكار مربوط به گذشته و آينده آشفته ايد و چون به خود مي آييد مي بينيد غذايتان تمام شده و جز امتلا و پري معده هيچ نفهميده ايد.تمركز واقعي يعني اين كه اگرشما درطول روزبه پنج فعاليت مختلف مشغوليد، درهرفعاليت صرفاً به آن فكركنيد و از افكار مربوط به كارهاي ديگرآسوده باشيد.موفقيت زندگي روزانه ما تماماًً به ميزان تمركز ما برامور روزانه ارتباط دارد. اگر شما قادر باشيد به هنگام كار فقط روي كارخود، به هنگام ورزش صرفاً روي انجام حركات، درهنگام مطالعه فقط روي موضوع كتاب و به هنگام انجام فعاليت هنري ازقبيل موسيقي، نقاشي، خطاطي و... به فعاليت هنري خود توجه و تمركز كنيد، عملاً موفقيت شما به ميزان چشمگيري افزايش مي يابد.تمام نوابغ جهان كساني بودند كه از قدرت تمركز فوق العاده اي برخوردار بودند. آشفتگي و شوريدگي ذهني، عملاً شما را به هيچ عنوان موفق نمي كند. وقتي كارمي كنيد به خانواده مي انديشيد، وقتي درخانواده به سرمي بريد ازشغل خود نگرانيد و وقتي ورزش مي كنيد در انديشه تحصيل هستيد و وقتي درس مي خوانيد فكرتان هزارسو مي رود. اين عملاً اتلاف وقت و مؤثر نبودن است.

موفقيت يعني تمركز، تمركزو تمركز

خواننده عزيزهمه فعاليت هاي انسان براي توفيق، نيازمند تمركزاست. اما ازسلسله فعاليت هاي نيازمند تمركز، مطالعه، جدي ترين فعاليتي است كه تمركز در آن نقش اساسي و محوري دارد. خود شما بارها متوجه شده ايد كه پس از مدتي كه از مطالعه تان گذشت چشمانتان روي كلمات و خطوط مي دود بي آن كه حواستان به آن باشد و همين طور شايد چند خط و يا چند صفحه را دنبال كنيد و يك باره متوجه شويد حركت چشمانتان صرفاً از روي غريزه و عادت بوده، فوراً به عقب بر مي گرديد و شروع به خواندن دوباره مي كنيد، اما كمي جلوتر مشكل تكرار مي شود. اين موضوع شما را بسيار خسته و كسل مي كند، وقت زيادي را از شما مي گيرد و كم كم ميل به مطالعه در شما كم مي شود. گاهي اوقات هم به كلمه اي از كتاب خيره مي شويد و در افكار خود غوطه مي خوريد. پيش از هر چيز مطمئن باشيد كه اين مشكل و مسأله شما نيست و همه افرادي كه به نوعي با مطالعه و كتاب سر و كار دارند از اين موضوع در رنجند. بر همين اساس بخش عمده اي از اين كتاب به راههاي بهبود تمركز در هنگام مطالعه و هنگام حضور در كلاس مي پردازد كه صد البته مطالعه و عمل به آن براي تمركز، آرامش و شادماني و موفقيت به همراه خواهد داشت. در آخر ذكر اين نكته ضروري است كه تمركز حواس يك مهارت بي چون و چراست كه نياز به فراگيري تكنيكها و تمرين مستمر دارد.
اين كه شما روش هاي كاربردي اين كتاب را چند روزي تمرين كنيد و بعد رهايش كنيد نتيجه همان مي شود كه اكنون به آن گرفتاريد: "عدم تمركز حواس". تمرينات را با صبر و حوصله و متانت كافي انجام دهيد. شتاب زده عمل نكنيد و منظم و آرام به پيش برويد. "لرد بايرون" مي گويد: براي پيشرفت و پيروزي سه چيز لازم است: اول پشتكار، دوم پشتكار و سوم پشتكار. اين كتاب را بخوانيد اگر: مصمم هستيد و اراده راسخ كرده ايد تمركزتان بهتر شود. تمرينها را انجام مي دهيد و به پيشرفت خود يقين داريد. فصل اول واقعيتها در: تمركز حواس تمركز چيست؟ مهمترين علت عدم دستيابي به يك تمركز فكر عالي، تعاريف نادرستي است كه در ذهن شما براي تمركز حواس وجود دارد. بيشتر شما تمركز را فكر كردن به يك موضوع ويژه به صورت مطلق و كامل و صد درصد مي دانيد در حالي كه چنين چيزي نه تنها براي شما كه براي هيچ انساني در هيچ شرايطي به هيچ عنوان ممكن نيست. شما ابداً قادر نيستيد تمام ذهن خود را به طور كامل و مطلق در اختيار يك موضوع بگذاريد و بقيه افكار را در آن زمان از ذهن خود كاملاً حذف كنيد.
زماني كه يك انسان مي تواند چنين تمركزي داشته باشد، حداكثر سه الي چهار ثانيه است. يعني تا كنون كسي نبوده كه پنج ثانيه متوالي به طور مطلق، تنها و تنها به يك چيز بيانديشد.
بنابراين، منطقي نيست كه شما تعريف بالا را براي تمركز حواس قبول كنيد. چنين تعريفي، سطح توقع شما را بالا مي برد. وقتي كه فكر ديگري به جز موضوع اصلي به ذهنتان راه مي يابد و يا كوچكترين عامل حواس پرتي را از محيط اطراف خود دريافت مي كنيد. احساس سرخوردگي مي كنيد و گمان مي كنيد كه قدرت تمركز نداريد. حال آن كه اين تصور فقط ناشي از برداشت اوليه نادرستي است كه از تمركز داشته ايد و همين تصور عملاً شما را در تلاش براي بهبود تمركز ناكام مي سازد. پس، اولين و مهم ترين قدم را در راه افزايش تمركز ذهني خود برداريد: تعريف نادرستي را كه از تمركز حواس در ذهن خود داريد دگرگون كنيد.

اما تعريف درست تمركز

حواس همان قدرمي تواند واقعي باشد كه عوامل حواس پرتي واقعيت دارند.
يعني: شما بايد بپذيريد كه به هر حال، هميشه عواملي حواس شما را پرت مي كنند كه بعضي از آنها منشأ ذهني و دروني دارند و از انديشه خود شما ناشي مي شوند و بعضي ديگر منشأ محيطي و بيروني دارند و از محيط اطراف شما نشأت مي گيرند. عواملي مثل يادآوري خاطرات و تخيلات گوناگون و تجزيه و تحليل مسایلي خارج از چارچوب موضوع مطالعه، از عوامل حواس پرتي دروني و عواملي مانند سر و صدا، حضور مزاحم ديگران و آشفتگي مكان مطالعه از عوامل بيروني به حساب مي آيند. شايد بتوان ذهن انسان را به يك سيستم ارتباطي بسيار پيچيده تشبيه كرد. در هر لحظه هزاران پيام از محيط داخلي بدن و از محيط اطراف به آن مخابره مي شود و در عين حال هزاران پيام از اين مركز به محيط داخلي بدن و محيط اطراف ارسال مي گردد. اگر چه بسياري از اين مبادله ها درحوزه ناخودآگاه ما صورت مي گيرد، بعضي از اين پيامها وارد حوزه آگاهي ما مي شوند و ذهن ما را از موضوع مطالعه منحرف مي كنند. گفتيم كه براي دستيابي به تمركز حواس عالي، بايد آن را درست تعريف كرد. براي تعريف درست هم ابتدا بايد حواس پرتي را به عنوان يك واقعيت انكار نشدني بپذيريم و بعد بگوييم: تمركزحواس يعني "عوامل حواس پرتي را به حداقل رساندن". با تمرين هايي كه جلوتر شرح خواهيم داد، شما مي توانيد عوامل حواس پرتي خود را كمتر و در نتيجه تمركز حواس خود را بيشتر كنيد. تمركز حواس نسبي است.
در تعريفي كه براي تمركز حواس ارایه داديم نسبي بودن تمركز، كاملاً نشان داده شده است. گفتيم كه تمركز هر شخص به نسبت كاهش عوامل حواس پرتي او افزايش مي يابد و بنا به تغييرات موقعيت ذهني و محيطي او تغيير مي كند. در نتيجه شما هيچ گاه از يك ميزان مشخص و ثابت تمركز برخوردار نيستند. به محض آن كه محيط شما عوض شود و يا شرايط ذهني شما تغيير كند، ميزان تمركز شما بر يك مطلب تغيير مي كند. هم چنين تمركز حواس افراد مختلف نسبت به يكديگر، كاملاً فرق مي كند. بنابراين شما هرگز نبايد خود را فرد حواس پرت و فاقد تمركزي بدانيد يا معرفي كنيد، چرا كه چنين چيزي حقيقت ندارد. درست تر آن است كه بگوييد در اين لحظه، با ذهنيت كنوني و در محيط فعلي عوامل حواس پرتي من بيشتر و ميزان تمركزم كمتر است.
گفتن "من كاملاً آدم حواس پرتي هستم" و عباراتي از اين دست، كاملاً نادرست است. اين قضاوت شما درباره تمركز حواستان به هيچ وجه منصفانه نيست چرا كه خود شما بارها و بارها در شرايط متفاوت تمركزهاي عالي گوناگوني را تجربه كرده ايد. هميشه به خاطر داشته باشيد كه به هنگام قضاوت در مورد خودتان يا ديگران، واقع بين بودن با بدبين بودن خيلي فرق مي كند. كسي كه واقع بين است همه جنبه ها چه خوب و چه بد را در نظر مي گيرد؛ به سرعت داوري نمي كند. جزئيات را مي بيند و كلي گويي نمي كند. پس: در مورد تمركز حواس خود واقع بينانه قضاوت كنيد و واقع بينانه حرف بزنيد يعني هميشه توجه كنيد كه: تمركز حواس نسبي است.
تمركز حواس اكتسابي است. بسياري از شما در مواردي كه نمي توانيد تمركز حواس عالي داشته باشيد، مي گوييد: "من ذاتاً آدم حواس پرتي هستم". همين ذهنيت نادرست باعث مي شود كه نتوانيد از چنين تمركزي برخوردار گرديد.
تمركز حواس به هيچ وجه ذاتي نيست. ما، ژن مشخصي براي تمركز در مغز نداريم و هيچ يك از ما با تمركز مادرزاد به دنيا نيامده ايم. اگر چه برخي از والدين، رفتار نوزاد خود را هنگامي كه محكم شيشه شير را در دست گرفته، به آن نگاه مي كند و شير را مي مكد، تمركز حواس تلقي مي كنند و مي پندارند كه كودكشان از تمركز ذاتي برخوردار است. رفتار كودك صرفاً پاسخي بازتابي به محرك كه شيشه شير يا سينه مادر است، مي باشد و هيج نوع تفكري در آن صورت نمي گيرد چرا كه هنوز مراكز عالي مغز، كنترل رفتار كودك را به دست نگرفته اند و بنابراين تعبير رفتار كودك به تمركز حواس كاملاً بي اساس است. آن چه مسلم است استعداد بالقوه تمركز حواس در همگان وجود دارد و مانند هر استعداد ديگر مي توان آن را در خود رشد داد و پروراند. شما به راحتي مي توانيد اين خصلت همگاني را در خود تربيت كنيد و به عالي ترين مراتب خويش برسانيد.
همه تواناييهاي همگاني را به عضله اي تشبيه مي كنند. قويترين و عضلاني ترين افراد را هم كه در نظر بگيريد، وقتي به دنيا آمدند از عضلاتي ساده و نرم و طبيعي مانند ديگران برخوردار بودند اما تمرين و ممارست و به كار گرفتن عضلات باعث شده كه آنها به مرور در رشد عضلاني خود پيشرفت كنند و به بالاترين مرتبه آن كه مهارتهاي ويژه در استفاده از عضلات است، برسند.
تمام استعدادهاي بالقوه انساني را مي توان به صورت بالفعل در آورد و پرورش داد و به عالي ترين درجه خود رساند. مثلاً يك بند باز ماهر را در نظر بگيريد. او هم وقتي متولد شد مانند همه كودكان طبيعي ديگر، توانايي حفظ تعادل را به دست نياورده بود. مدتها طول كشيد تا او بتواند بنشيند و در وضعيت نشسته تعادل به دست آورد، بايستد و در وضعيت ايستاده تعادل به دست بياورد. راه برود و در حال راه رفتن تعادل خود را حفظ كند، درست مانند همه كودكان طبيعي ديگر. اما او با تمرينات مداوم و مكرر، استعداد حفظ تعادل خود را آن قدر پرورش داد كه به يك مهارت تبديل كرد. حالا او آن قدر توانايي حفظ تعادل دارد كه مي تواند به راحتي روي يك بند حركات پيچيده انجام دهد و تعادل خود را حفظ كند و ما را به وجد بياورد.
حافظه و تمركزهم دو استعداد همگاني هستند كه مي توانند پرورش پيدا كنند و به مهارت هاي ويژه تبديل شوند. كساني كه قادرند ضرب و تقسيم اعداد چند رقمي را در كوتاهترين زمان ممكن انجام دهند، كساني كه مي توانند با يك بار ديدن، شنيدن، حس كردن يا خواندن، آنچه را كه آموخته اند، تا زنده اند به خاطر داشته باشند و همه كساني كه ما آنها را استثنائي و عجيب و غريب مي دانيم، افرادي كاملاً معمولي هستند كه يك يا چند استعداد طبيعي و همگاني خود را تا اين سطح پرورش داده اند. امروز حتي خلاقيت، كه حدود صد سال پيش يك استعداد كاملاً ذاتي تصور مي شد، يك استعداد كاملاً پرورش يافته محسوب مي شود.
دكتر "اسبورن" در كتاب "پرورش استعداد همگاني ابداع و خلاقيت" بر اين موضوع بسيار تأكيد مي كند و تمرينات زيادي را براي پرورش اين استعداد بالقوه به خوانندگان كتاب خود مي آموزند.
علت رشد روز افزون مؤسسه هاي پرورش نيروهاي ذهني در دنيا همين قابليت پرورش يافتن نيروهاي ذهني و اكتسابي بودن آنهاست. پس كاملاً ايمان بياوريد و باور كنيد كه به راحتي قادريد استعداد خدادادي تمركز فكر را در خودتان پرورش دهيد و نسبت به وضعيت كنوني، آن را بهبود بخشيد. حتي اگر امروز فكر مي كنيد كه سن شما بيشتر شده و يا در زندگي خود مشكلات جسمي، عاطفي و محيطي فراوان داريد، باز هم مطمئن باشيد كه مي توانيد از قدرت تمركز عالي برخوردار شويد به شرط آن كه روش به كارگيري صحيح اين استعداد بالقوه را فرا گيريد. به خاطر داشته باشيد كه اگر از يك كليد مدتي استفاده نكنيد، زنگ مي زند ولي تا هنگامي كه كليد در قفلِِِ ِ در مي چرخد و به كار گرفته مي شود، هر روز براقتر و درخشانتر مي شود.
تمام استعدادهاي ما مصداق اين كليد را دارند. بايد آنها را به كار اندازيم تا به استعداد هاي درخشان تبديل شوند؛ در غير اين صورت به مرور زنگ خواهند زد.
منبع: شبكه‌ي آموزش
/س